संपादकीय विश्लेषण….. शेतकरी आत्महत्या का करतो… नरेंद्र पाटील काळे

संपादकीय विश्लेषण…..

शेतकरी आत्महत्या का करतो… नरेंद्र पाटील काळे

शेतकऱ्यांना आत्महत्या का करावी लागते?

शेतकरी आत्महत्या हा भारतासारख्या कृषिप्रधान देशातील गंभीर आणि संवेदनशील प्रश्न आहे. शेतकऱ्यांना त्यांच्या आयुष्याचा अंत करण्यास भाग पाडणाऱ्या समस्या बहुआयामी असून त्या सामाजिक, आर्थिक, पर्यावरणीय आणि राजकीय घटकांशी जोडलेल्या आहेत. खाली या समस्येचे मुख्य कारणांचे विश्लेषण केले आहे:

1. आर्थिक अडचणी आणि कर्जाचा बोजा

बहुतेक शेतकरी अल्पभूधारक असतात आणि त्यांचे उत्पन्न खूपच मर्यादित असते. शेतीसाठी आवश्यक असलेले खत, बियाणे, कीडनाशके आणि सिंचनासाठी लागणारे पैसे भागवण्यासाठी शेतकऱ्यांना साहजिकच सावकारांकडून किंवा बँकांकडून कर्ज घ्यावे लागते. पिके अपेक्षेप्रमाणे उत्पन्न देत नसल्यास कर्जफेड करणे कठीण होते आणि परिणामी ते कर्जाच्या जाळ्यात अडकतात.

2. अतिवृष्टी आणि दुष्काळ

हवामान बदलामुळे शेतीचे गणित बिघडले आहे. वेळेवर पाऊस न पडणे, अतिवृष्टी, गारपीट, दुष्काळ किंवा वादळामुळे पिके नष्ट होतात. यातून शेतकऱ्यांना होणाऱ्या नुकसानीची भरपाई पुरेशी मिळत नाही, परिणामी त्यांची आर्थिक स्थिती आणखीनच बिकट बनते.

3. पीक किमतीतील अस्थिरता

शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकाला योग्य भाव मिळत नाही. बाजारपेठेतील मागणी-पुरवठ्याच्या अस्थिरतेमुळे किंवा सरकारकडून योग्य आधारभूत किंमत न मिळाल्याने त्यांचे उत्पन्न घटते. याशिवाय, स्थानिक व्यापारी किंवा दलाल शेतकऱ्यांना कमी किंमतीवर पिके विकण्यास भाग पाडतात.

4. शेतीसाठी तंत्रज्ञानाचा अभाव

प्रगत तंत्रज्ञानाचा अभाव आणि पारंपरिक शेती पद्धतींमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पादनक्षमता कमी राहते. तंत्रज्ञानाच्या अभावामुळे कीड आणि रोग यांच्याविरोधात शेतकऱ्यांना पर्याय मिळत नाही, परिणामी ते मोठ्या नुकसानीला सामोरे जातात.

5. मानसिक आरोग्य आणि सामाजिक दबाव

कर्जाचा बोजा, आर्थिक अडचणी, आणि यशस्वी शेतीसाठीच्या अपयशामुळे शेतकऱ्यांवर प्रचंड मानसिक ताण येतो. याशिवाय, कुटुंबातील जबाबदाऱ्या आणि समाजातील दबाव देखील त्यांच्या आत्महत्येस कारणीभूत ठरतो.

उपाय:

कर्जमाफी आणि आर्थिक सहाय्य

शेतकऱ्यांना कर्जमाफी आणि कमी व्याजदराने कर्ज उपलब्ध करून देणे.

आधुनिक तंत्रज्ञानाचा प्रसार

प्रगत तंत्रज्ञानाची ओळख करून देऊन उत्पादनक्षमता वाढवणे.

पीक विमा योजना

पिकांच्या नुकसानीपासून संरक्षण देणाऱ्या प्रभावी विमा योजना राबवणे.

योग्य बाजारपेठ उपलब्ध करून देणे

शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनासाठी योग्य बाजारपेठेची आणि भावाची उपलब्धता.

मानसिक आरोग्य जागरूकता

शेतकऱ्यांसाठी सल्ला केंद्रे आणि मानसिक आधार देणारी यंत्रणा उभारणे.

शेतकरी हा देशाचा कणा आहे. त्याच्या समस्या सोडविणे ही समाजाची आणि शासनाची जबाबदारी आहे. शाश्वत उपाययोजना

राबवल्यास हा गंभीर प्रश्न कमी होऊ शकतो.

लेखन:-नरेंद्र पाटील काळे

मुख्य संपादक, खबरनामा न्यूज नेवासा