युगत्मा शरद जोशी यांची चतुरंग शेती संकल्पना

युगत्मा शरद जोशी यांची चतुरंग शेती संकल्पना

खबरनामा न्यूज संपादक नरेंद्र पाटील काळे 

शरद जोशी साहेबांनी भारतीय शेतीला न्याय मिळवून देण्यासाठी केवळ शेतकरी संघटनात्मक आंदोलन केले नाही, तर “चतुरंग शेती” नावाची एक अभिनव शेती संकल्पना मांडली. त्यांच्या मते, पारंपरिक शेती पद्धतींमुळे शेतकरी आर्थिक संकटात सापडतो, त्यामुळे अर्थकारणावर आधारित आधुनिक, बहुआयामी आणि व्यावसायिक शेती पद्धती स्वीकारण्याची गरज आहे.

चतुरंग शेती म्हणजे काय?

ही संकल्पना शेतीतील विविध घटकांचा समन्वय साधणारी असून चार प्रमुख पैलूंवर आधारित आहे:

1. पिकशेती (Crop Farming) – पारंपरिक आणि आधुनिक पिकांचा संतुलित वापर करणे.

2. पशुपालन (Animal Husbandry) – दुग्ध व्यवसाय, कुक्कुटपालन, शेळीपालन यांसारख्या जोडधंद्यांवर भर देणे.

3. वनशेती (Agroforestry) – झाडांची लागवड करून पूरक उत्पन्न मिळवणे.

4. कृषी प्रक्रिया उद्योग (Agro-Processing) – शेती उत्पादनावर प्रक्रिया करून मूल्यवर्धन करणे आणि थेट बाजारपेठेत विक्री करणे.

चतुरंग शेतीचे फायदे:

संपत्तीचे विविधीकरण – एका उत्पन्न स्रोतावर अवलंबून न राहता, शेतकऱ्यांनी एकाधिक स्रोतांमधून उत्पन्न मिळवावे.

जोखीम नियंत्रण – हवामान बदलामुळे किंवा बाजारातील चढ-उतारामुळे झालेल्या तोट्याची भरपाई अन्य घटकांमधून करता येते.

उत्पन्नवाढ आणि शाश्वतता – आधुनिक तंत्रज्ञान, प्रक्रिया उद्योग आणि संघटित विक्री यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढू शकते.

स्वावलंबन आणि समृद्धी – पारंपरिक शेतीच्या तोट्यांवर मात करून, शेतकऱ्यांनी आर्थिकदृष्ट्या सक्षम व्हावे.

चतुरंग शेती आणि आजचा काळ

आजच्या काळात, शरद जोशींच्या या संकल्पनेला नव्या तंत्रज्ञानासोबत एकत्र करून स्मार्ट शेती, ऑर्गेनिक फार्मिंग, ई-कॉमर्सद्वारे विक्री आणि कृषी पर्यटनासारखे घटक जोडल्यास शेतकऱ्यांसाठी अधिक फायदेशीर ठरू शकते.

शेती ही एक व्यावसायिक संधी आहे!

शरद जोशींच्या मते, शेती ही केवळ उपजीविकेचे साधन नसून ती एक उत्तम व्यवसाय संधी आहे. शेतकऱ्यांनी जुने पारंपरिक दृष्टिकोन सोडून आधुनिक, प्रयोगशील आणि बाजारपेठेला समजून घेणारे कृषी धोरण स्वीकारले पाहिजे.

“शेतीतून संपत्ती निर्माण करण्या

चा मार्ग म्हणजे चतुरंग शेती” – शरद जोशी