धोक्याची घंटा वाजतेय –* _सहकार वाचवायचा असेल तर आता निर्णय घेण्याची वेळ आली आहे_ 

*सहकार वाचला तर शेतकरी वाचेल* 

*धोक्याची घंटा वाजतेय –* _सहकार वाचवायचा असेल तर आता निर्णय घेण्याची वेळ आली आहे_ 

*सभासदांची कामधेनु वाचवा, सहकार्याने बाजारपेठ फुलवा* 

नेवासा तालुक्यात सहकाराची भक्कम पायाभरणी करणारे दोन महान दिग्गज – स्वर्गीय सहकार महर्षी मारुतराव घुले पाटील आणि खासदार माननीय यशवंतराव गडाख साहेब – यांनी सहकार तत्त्वावर उभ्या केलेल्या साखर कारखान्यांनी एकेकाळी काटकसरीचे आदर्श ठेवले होते.

( ‘मुळा साखर कारखाना’ किंवा ‘मारुतराव घुले )

त्या काळात उपपदार्थांची निर्मिती नव्हती, तंत्रज्ञानही मर्यादित होते, तरीही त्यांनी शेतकऱ्यांना योग्य भाव दिला. टप्प्याटप्प्याने पेमेंट करून शेतकऱ्यांचे सणही साजरे केले.

आज मात्र परिस्थिती उलटली आहे. ऊस देऊनही अनेक शेतकऱ्यांना वेळेवर पैसे मिळत नाहीत. ही कटूता सहकार क्षेत्रात झिरपू लागली आहे – आणि हीच गोष्ट सहकारासाठी धोक्याची घंटा ठरत आहे.

आज व्यवस्थापनातील गलथानपणा, वाढते अवांतर खर्च, आणि कार्यक्षमतेचा अभाव यामुळे हे कारखाने अडचणीत आले आहेत. (येथे ‘अकार्यक्षम कार्यालय’,

दुसरीकडे खाजगी साखर कारखाने काटकसरीने आणि आधुनिक व्यवस्थापनपद्धतीने काम करत असल्यामुळे सहकारी संस्थांना स्पर्धा करणे कठीण होत चालले आहे. (खाजगी उद्योगाचा मॉडर्न लुक)

*सहकार वाचवायचा असेल तर खालील उपाय आव

कार्यक्ष आर्थिक नियोजन*

खर्चावर तातडीने लगाम

प्राधान्यक्रम ठरवून केवळ अत्यावश्यक बाबींवर गुंतवणूक

अर्थसंकल्पीय शिस्त पाळण

 *2. शासनाच्या योजनांचा योग्य उपयोग*

‘इथेनॉल प्रकल्प’, ‘सौरऊर्जा प्रकल्प’ यांसारख्या योजनांचा लाभ

अनुदानित योजनांसाठी वेळीच प्रस्ताव सादर करणे

(इथेनॉल प्लांट, सौर प्रकल्पाचे प्रतिकात्मक फोटो)

 *3. सभासदांशी पारदर्शक संवाद* 

सभासदांना नियमित माहिती देणे

त्यांच्या सूचना आणि अपेक्षा जाणून घेणे

*4. युवकांना जबाबदारी देणे* 

नव्या पिढीला सहकाराचे शिक्षण देणे

प्रशिक्षण आणि मार्गदर्शनाच्या माध्यमातून नेतृत्व विकसित करणे

(शेतकरी तरुण, प्रशिक्षण घेताना, डिजिटल साधनं वापरताना)

 *5. स्वतःच्या मालकीच्या साधन-संपत्तीचा वापर* 

ऊर्जा बचतीसाठी सौर प्रकल्

*6. स्पर्धात्मक धोरण* 

उस उत्पादकांसाठी वेळेवर पेमेंट आणि प्रोत्साहन योजना

उत्पन्न वाढवण्यासाठी विविध पूरक उद्योगांचा विचार

(प्रोत्साहनपर सवलतीचे बोर्ड, पूरक उद्योगाचे बॅनर)

 *7. सहकारी विपणन संकल्पना विकसित करा*

कारखान्याच्या उत्पादनांसाठी स्वतंत्र ब्रँड तयार करणे (उदा. साखर, इथेनॉल, बायप्रॉडक्ट्स)

थेट ग्राहकांशी संपर्क साधण्यासाठी सहकारी दुकानांची साखळी निर्माण करणे

स्थानिक व राज्यस्तरीय प्रदर्शनात सहभाग घेऊन ब्रँड ओळख निर्माण करणे

*सभासदांच्या कृषी उत्पादनासाठी थेट विक्रीची व्यवस्था –* ‘शेतकरी ते ग्राहक’ ही संकल्पना प्रत्यक्षात आणणे

(ब्रँडिंग, लोकल मार्केट, ‘शेतकरी ते ग्राहक’ योजनेचे स्टॉल)

*निष्कर्ष:*

*सहकार हा केवळ कारखानदारीचा प्रकार नाही, तर तो एक मूल्य आहे –* सामूहिक प्रगतीचा मार्ग. ज्यांनी याची पायाभरणी केली, त्यांच्या परिश्रमांचा मान राखायचा असेल, तर आता वेळ आली आहे कठोर निर्णय घेण्याची. आपल्या घराण्यात सहकाराचे बाळकडू आहेच – फक्त त्याचा उपयोग करून ही शर्यत टिकवायची आहे.

धोक्याची घंटा वाजतेय – पण अजून वेळ गेलेली नाही. सावध व्हा, सजग व्हा, आणि सहकार वाचवा.

✒️ *संपादक : नरेंद्र पाटील काळे* 

मा.आमदार शंकरराव गडाख आणि मा.आमदार नरेंद्रजी घुले पाटील यांनी पुढील कार्यवाहीसाठी महत्त्वाची भूमिका बजावलेली आहे. याचबरोबर आपण सहकाराची कामधेनु वाचवण्यासाठी काही कटू निर्णय घेण्याची आवश्यकता आहे. प्रसंगी आपल्या प्रशासनाधिकार्‍यांवर वचक निर्माण करून व्यवस्थापनातील त्रुटी दूर करण्याची अपेक्षा शेतकरी वर्गाकडून आहे.

आपल्या राजाला आपल्या प्रजेची काय अपेक्षा आहे हे जेव्हा स्पष्टपणे व्यक्त केले जाईल, तेव्हा त्याचे गांभीर्य कळेल. सहकार क्षेत्राचे महामेरू म्हणून नवीन पिढी निश्चितच चांगले योगदान देईल, यात शंका नाही.

हा लेख कोणत्याही व्यक्तीवर दोषारोप करण्यासाठी नसून सहकार क्षेत्रातील कामधेनु वाचवण्याची सामूहिक आणि जागरूक प्रतीक्षा आहे.

शेवटी, सहकार टिकला पाहिजे – हीच आपली खरी अपेक्षा आणि ध्येय असायला हवे.

👇👆👇👆👇👆👇

*”विना सहकार , नाही उद्धार*”